Legal design is een krachtig hulpmiddel in de communicatie
Anna Posthumus Meyjes was advocaat, maakte in die rol al veel gebruik van beeldmateriaal, en heeft zich inmiddels gespecialiseerd in legal design. Zij vertelt wat het inhoudt, wat de toegevoegde waarde is en op welke manieren je het kunt inzetten, want legal design is meer dan een afbeelding toevoegen aan een processtuk. ‘Door tekst te combineren met beeldmateriaal, kun je een juridisch complex verhaal vaak wél overbrengen op een manier die jouw cliënt begrijpt.’
Al direct aan het begin van het interview maakt Anna Posthumus Meyjes gebruik van legal design, want op de vraag wat legal design is, antwoordt ze lachend dat ze haar verhaal graag met een afbeelding toelicht. ‘Sommige mensen denken dat het bij legal design gaat om het gebruik van afbeeldingen binnen het juridische werk, het toevoegen van een plaatje. Anderen benaderen het als een variant van design thinking, een methode uit de ontwerpwereld die nu wordt toegepast in het bedrijfsleven. Bij design thinking ga je op een creatieve manier op zoek naar oplossingen voor een (complex) probleem; je denkt als een vormgever. En dan heb je nog de grafisch vormgevers die informatie in visuele middelen omzetten.’ Anna ziet legal design als een combinatie hiervan en laat dat terugkomen in de volgende afbeelding:
Beeldmateriaal is een krachtig hulpmiddel
Anna is jarenlang advocaat geweest. Als onderdeel van de communicatie naar haar cliënten maakte ze in haar advieswerk steeds vaker gebruik van afbeeldingen. Op een gegeven moment heeft ze de stap gezet om zich hierop volledig toe te leggen en heeft ze een opleiding tot grafisch ontwerper gevolgd. In 2019 heeft ze haar eigen bedrijf opgericht.
‘In mijn rol van advocaat kon ik niet altijd meer bepalen of mijn advocatenwerk bijdroeg aan een oplossing of aan het probleem’, vertelt Anna. ‘Een cliënt kwam bij me met een juridisch probleem, maar dat was over het algemeen niet direct opgelost. Ik bracht dan advies uit, startte indien nodig een procedure en zette daarin ook de nodige processuele stappen. Dat procederen voelde voor cliënten vaak niet meer als iets dat van henzelf was. Mijn ervaring is dat cliënten vaak het gevoel kregen dat er allemaal problemen bijgekomen waren waarom ze niet hadden gevraagd. Ik had daar begrip voor en merkte dat het vaak ook moeilijk was om goed uit te leggen wat allemaal komt kijken bij een procedure. Bepaalde stappen, zoals het veiligstellen van verjaringstermijnen, zijn nu eenmaal inherent aan het juridische systeem. Ik merkte dat het inzetten van beeldmateriaal in die gevallen een krachtig hulpmiddel was. Daarmee kon ik meer verduidelijken dan alleen met tekst.’
1 + 1 = 3
Anna benadrukt dat het belangrijk is om te onderzoeken hoe jij jouw diensten aanbiedt en je af te vragen in hoeverre dat aansluit bij de behoefte van jouw cliënt. ‘Je moet je eigenlijk steeds afvragen wat iemand nodig heeft’, vertelt Anna. Ze noemt als voorbeeld een kleine ondernemer die met een zakelijk geschil naar een advocaat stapt. ‘De advocaat zoekt de zaak uit en adviseert, maar het lukt niet altijd om in woorden alles duidelijk te maken. Door tekst te combineren met beeldmateriaal, kun je een juridisch complex verhaal vaak wel overbrengen op een manier die jouw cliënt begrijpt.’
Ze maakt daarbij de vergelijking met Whatsapp. ‘Je kunt een tekstje sturen, een emoji, of een tekstje met een emoji. De meeste mensen kiezen voor de combinatie van tekst met een emoji omdat ze daarmee de juiste duiding aan hun boodschap kunnen geven. Dat is ook precies wat je met de inzet van legal design naast tekst kunt bereiken. Wat mij betreft is het 1 + 1 = 3.’
De meerwaarde van legal design
Legal design is breed inzetbaar en de toegevoegde waarde is groot volgens Anna. ‘In een procedure waarbij veel partijen zijn betrokken, kan een situatieschets bijvoorbeeld heel verhelderend werken. Het dwingt je als advocaat om te zien of de zaak compleet is. Voor cliënten schept het een helder beeld; zij zien duidelijk waarover het gaat, en ook bij de rechter kan het een belangrijke rol spelen. Tijdens een zitting is het direct duidelijk of iedereen het over dezelfde feiten en partijen heeft.’
Voorbeeld van een situatieschets
Anna benadrukt dat het er bij legal design om gaat dat beeld en tekst elkaar aanvullen en versterken. Als voorbeeld noemt ze de algemene voorwaarden die ze voor een opdrachtgever heeft ontworpen. De voorwaarden zijn visueel aantrekkelijk vormgegeven; in een oogopslag ziet de gebruiker wat de belangrijke bepalingen zijn.
En dat legal design zich ook voor complexe bepalingen als een geheimhoudingsplicht leent, bewijst de opzet van een dergelijk beding die zij voor een workshop ontwierp. ‘We begonnen met mindmapping. Dat proces dwong de aanwezigen om expliciet te bepalen wat de belangrijkste onderdelen van het beding zijn. Aan de hand van het schema dat we opstelden, werd inzichtelijk waarom het draaide. Ook in dit voorbeeld zie je dat tekst nog steeds een belangrijke rol speelt, het beeldmateriaal vult dat aan en versterkt het.’ Volgens Anna is de toegevoegde waarde van legal design dan ook het grootst als je het als integraal onderdeel van je communicatie toepast.
Toekomst legal design
Anna ziet een toename van het gebruik van legal design. Ook ziet zij een toename van de aandacht voor legal design in het onderwijs. Zo ontwikkelt de Hogeschool Utrecht momenteel een minor legal design thinking die nog dit jaar aangeboden wordt. In deze minor werken rechtenstudenten en ontwerpstudenten nauw samen. ‘Het mes snijdt dan aan twee kanten’, vertelt Anna. ‘Rechtenstudenten doen ervaring op met de mogelijkheden van design thinking (oplossings- en ontwerpmethodes) en de ontwerpstudenten leren verschillende aspecten van ons juridische systeem. In Amerika en Finland zijn al initiatieven om legal design thinking als een academische discipline aangemerkt te krijgen.‘
Anna voorziet een steeds grotere rol voor legal design. ‘We leven in een beeldmaatschappij. Via verschillende kanalen krijgen we veel informatie, maar we hebben maar weinig tijd om alles goed tot ons te nemen. Het helpt dan als de informatie in de vorm van een visual wordt aangeboden. Die informatie nemen we makkelijker op.’
Anna Posthumus Meyjes werkte tien jaar als advocaat in een internationale procespraktijk. Het gebruik en ontwerpen van verklarende visualisaties werd een steeds belangrijker onderdeel van haar communicatie. In 2019 startte zij Aclara Legal Design. Zij richt zich volledig op het ontwerpen van information en legal graphics.
