Achter de schermen bij integratieve dag 2
Van 9 tot en met 13 januari 2023 hebben de ruim 500 advocaat-stagiairs van cohort 1 de toets van integratieve dag 2 afgelegd. Het was de eerste keer dat integratieve dag 2 plaatsvond en ook de toetsvorm, een praktijksimulatie in de vorm van een onderhandeling of een getuigenverhoor, was nieuw in de BA. Aan deze toets zijn maanden van voorbereiding voorafgegaan. Graag geven we een kijkje achter de schermen. Ook hebben we twee beoordelaars, Harry Stikkelbroeck en Hans Peters, naar hun ervaring gevraagd met deze toetsvorm.
De toetsmomenten in de BA
In de BA zoals die vanaf 2021 is ingericht, leggen de advocaat-stagiairs drie toetsen af: een digitale toets voor Ethiek en twee praktijktoetsen, de zogenaamde integratieve dagen. Integratieve dag 1 vindt plaats aan het einde van het eerste jaar. De toetsvorm is een praktijksimulatie in de vorm van een mootcourt. Integratieve dag 2 vindt plaats aan het einde van het tweede jaar. Voor advocaat-stagiairs Privaatrecht en Bestuursrecht is de toetsvorm dan een onderhandeling, voor advocaat-stagiairs Strafrecht een getuigenverhoor.
‘De toets laat zien hoeveel de advocaat-stagiairs kunnen leren van de opleiding’, geeft beoordelaar Harry Stikkelbroeck aan. ‘De opleiding wordt toegespitst op de dingen die er echt toe doen, zoals het getuigenverhoor. Hierom gaat het in de praktijk, dit is het advocatenvak.’
Hans Peters: ‘Bij de onderhandeling heb je als beoordelaar een heel andere rol dan bij het mootcourt. Je bekijkt de onderhandeling vanaf de zijlijn, terwijl je bij het mootcourt een actieve rol hebt, je maakt deel uit van de zitting. En het is ook verder een wezenlijk andere situatie. Bij het mootcourt proberen twee partijen hun gelijk te halen bij een onpartijdige derde, maar bij een onderhandeling moeten de advocaat-stagiairs samen zoeken naar een oplossing. Ze zijn van elkaar afhankelijk. Daar komen heel andere vaardigheden bij kijken. Hoe creatief zijn ze in het onderhandelingsproces? Kunnen ze bijvoorbeeld duidelijk een rode lijn aangeven, maar weten ze daarin, als de situatie daarom vraagt, toch ook nog wat te schuiven om hun deel van de deal binnen te halen?’
Try-outs
De advocaat-stagiairs bereiden zich in het decentrale onderwijs voor op de integratieve dagen. Al lang voordat de toets plaatsvindt, werken zij aan de hand van een specifieke casus aan opdrachten. De casus is ontwikkeld door een casusontwikkelteam en vastgesteld door de examencommissie. Voor elk rechtsgebied hebben we een try-out gehouden. Om een zo realistische mogelijke toetssituatie te creëren, deden aan deze try-outs beoordelaars en voormalig advocaat-stagiairs mee.
Deze try-outs waren zeer waardevol. Ze gaven inzicht in wat goed verloopt, maar leverden ook verbeterpunten op. Zo stonden bijvoorbeeld in de eerste opzet van de onderhandeling van Privaatrecht en Bestuursrecht de advocaat-stagiairs in duo’s tegenover elkaar. In deze opzet konden de advocaat-stagiairs niet goed individueel beoordeeld worden. Naar aanleiding van de try-out is daarom besloten dat de advocaat-stagiairs individueel met elkaar onderhandelen, in plaats van in duo’s.
Ook gaven de try-outs gelegenheid om techniek te testen. Alle toetsen worden namelijk opgenomen met een 360-graden-camera. De opnames kunnen worden gebruikt voor een eventuele herbeoordeling als een advocaat-stagiair de toets niet heeft gehaald
Beoordelaars
De toetsen worden beoordeeld door twee inhoudsdeskundigen met ervaring in de advocatuur en/of de rechterlijke macht. Zij hebben voor het beoordelen van de onderhandeling of het getuigenverhoor in de BA een training gevolgd. In deze training is uitgebreid aandacht besteed aan het op een uniforme en objectieve wijze beoordelen van de advocaat-stagiairs. Voor de beoordelaars is ook een eigen DLO-omgeving ingericht met alle relevante informatie voor het beoordelen.
Acteurs in de rol van getuige
Bij het getuigenverhoor in de strafrechtelijke casus wordt de rol van getuige gespeeld door een acteur. Vanzelfsprekend is het van belang dat de acteurs deze rol op eenzelfde wijze invullen. Daarom is ook voor hen een training ontwikkeld. In deze training heeft een strafrechtadvocaat de acteurs meegenomen in de gang van zaken rond een getuigenverhoor. Ook hebben de acteurs gezamenlijk afspraken gemaakt over de inkleuring van hun rol. Deze afspraken zijn opgenomen in een rolinstructie. Voor de acteurs is eveneens een afzonderlijke DLO-omgeving ingericht met alle relevante informatie over hun rol.
Op de toetsdag viel het beoordelaar Harry Stikkelbroeck op dat er advocaat-stagiairs waren die goed verbinding maakten met de getuige. Zij wisten als ondervrager in korte tijd een sfeer te creëren waarin de getuige zich op zijn gemak voelde. ‘Dat is een heel effectieve manier om te ondervragen. Je merkt het meteen aan de reactie van de getuige, die vertelt dan meer.’
Inhoudsdeskundigen en ervaringsdeskundigen
Bij de ontwikkeling van de onderhandeling en het getuigenverhoor van integratieve dag 2 hebben we inhoudsdeskundigen en ervaringsdeskundigen betrokken. Experts uit de advocatuur en professionals met specifieke expertise op het gebied van het Harvard onderhandelen hebben er met hun kennis voor gezorgd dat we voor de toets een zo realistisch mogelijke praktijksituatie hebben kunnen creëren. Ook hebben zij waardevolle feedback gegeven die we hebben doorgevoerd in de opzet van de toetsdag.
Terugblik
Inmiddels ligt de toetsweek van integratieve dag 2 alweer achter ons. De praktische organisatie rondom deze dagen is succesvol verlopen. Met elke dag 100 advocaat-stagiairs en 20 beoordelaars was dat best een uitdaging. De beoordelaars vonden dat de advocaat-stagiairs goed waren voorbereid. Ze werkten met een strategisch plan, maar waren bijvoorbeeld ook in staat om dat plan aan te passen als de situatie daarom vroeg.
Hans Peters: ‘Je empathisch opstellen is uiteraard een belangrijke vaardigheid, maar je zit niet met elkaar aan tafel om vrienden te worden, wel om uit een bepaalde positie te komen. Sommigen heb ik heel empathisch ‘nee’ zien verkopen, maar dat leidt niet tot een oplossing als er verder geen opening is. Empathie tonen als het gaat om de inhoud – ‘ik begrijp uw positie en ik ga op zoek naar een goede oplossing’ – bevordert vaak wel de onderhandeling. Ook is transparantie belangrijk in een onderhandeling; wees duidelijk over wat de mogelijkheden zijn. Overigens wordt duidelijkheid nogal eens ervaren en verward met stelligheid. Maar als je duidelijk communiceert, weet de ander waaraan die toe is en kun je daarin ruimte zoeken voor een oplossing. Dat is wat anders dan stellig een standpunt innemen.’
Sommige advocaat-stagiairs hebben de beoordelaars verrast met hun optreden. Harry Stikkelbroeck: ‘Als je als beginnend advocaat en op deze leeftijd die prestatie al kunt leveren, dan ben je heel goed. Dat zij zoveel betrokkenheid laten zien en ook zichtbaar plezier hebben in hun vak, dat raakte me in mijn professionele hart.’ Hans Peters noemt het voorbeeld van een onderhandelingsduo dat de onderhandeling beklonk met een handdruk. ‘Dat ging op een heel natuurlijke manier en was mooi om te zien. De onderhandeling verliep goed, partijen sloegen de juiste toon aan en communiceerden helder en toen ze eruit waren gekomen, was daar de handdruk.’
Voor de advocaat-stagiairs is het nu wachten op de uitslag. We hopen natuurlijk op een mooi resultaat voor hen.
