Het recht als hefboom
Roger Cox is de advocaat die met de Urgendazaak de Nederlandse staat dwong om meer te doen tegen de uitstoot van broeikasgassen. Op dit moment treedt hij als advocaat van Milieudefensie op tegen Shell om het concern te dwingen tot verantwoord klimaatbeleid. Deze zaak werd in mei 2021 in eerste aanleg door hem gewonnen en de zaak loopt op dit moment in hoger beroep. Time Magazine riep hem, op voordracht van Al Gore, uit tot een van de ‘100 most influential people of 2021‘. Wat was het moment in zijn loopbaan dat hij zich realiseerde dat hij vanuit het recht kon bijdragen aan een oplossing voor de klimaatproblematiek? Hoe gaat hij persoonlijk om met zulke high profile zaken? En natuurlijk: heeft hij nog wijze woorden voor de advocaat-stagiairs van nu?
Hoe heeft u uw eigen start als advocaat-stagiair beleefd?
‘Ik begon mijn loopbaan als advocaat in 1994 bij Houthoff en heb daar acht jaar gewerkt. Ik vond de stage leuk, maar ook pittig. De zaken waarmee ik mij bezighield waren vanaf dag één interessant. Maar om na mijn studententijd elke dag op kantoor te moeten verschijnen en te moeten presteren, was een aanpassing. Ook heb ik best momenten van onzekerheid gekend en soms gedacht: kan ik dit wel? Maar op enig moment vallen de kwartjes op hun plek en krijg je het gevoel dat je dingen gaat opbouwen.’
Hoe werd uw interesse in de klimaatproblematiek gewekt?
‘In 2006, toen ik inmiddels partner was bij Paulussen Advocaten, zag ik de film ‘An inconvenient truth’ van Al Gore. De film raakte mij – in eerste instantie nog niet eens zozeer als advocaat, maar als bezorgde burger en vader. Al snel bedacht ik dat we hier ook als kantoor iets mee moesten, en heb ik het hele team uitgenodigd om de film in de bioscoop te bekijken. Het was een eyeopener voor iedereen. Maar hoe ga je daar vervolgens als kantoor concreet mee aan de slag? Onze eerste stap was om de film op kosten van kantoor gratis aan te bieden in de bioscopen van Maastricht. Dat leverde aandacht op in de regionale media. Vervolgens hebben we een stichting opgericht en zijn we eind 2006 met deze actie landelijk gegaan.’
‘Maar ik was ook op zoek naar iets groters dan dat. Ik wilde echte verandering teweegbrengen, voelde daartoe de morele plicht. Er was in de wetenschap al jarenlang zekerheid over de oorzaken van de klimaatcrisis. En er is al meer schade aangericht dan wat we nu zien. Het kon toch niet zo zijn dat er zo’n grote dreiging op ons af kwam, en dat er niet voldoende wijsheid in ons recht en in ons rechtssysteem zat om dat een halt toe te roepen?’
‘Ik kwam tot de conclusie dat het vanuit het mensenrecht en met de kelderluikcriteria mogelijk moest zijn om de overheid en grote bedrijven aansprakelijk te stellen voor de klimaatproblematiek. Ik schreef mijn boek ‘Revolutie met recht’, en daarop volgde de historische overwinning in de Urgendazaak. Op dit moment sta ik Milieudefensie bij in de zaak tegen Shell. Daarnaast ben ik betrokken bij gelijksoortige internationale initiatieven. Ik gebruik het recht als hefboom om overheden en grote bedrijven te dwingen om hun verantwoordelijkheid te nemen met betrekking tot de klimaatproblematiek.’
De zaken die u voert liggen u na aan het hart. Hoe gaat u om met de druk die dat met zich meebrengt?
‘De belangrijkste vaardigheid is om dicht bij jezelf te blijven en te weten waar je het voor doet. Weten wie je bent, hoe je je voelt, en hoe je je rust bewaart in situaties van druk en stress. Het is belangrijk om vertrouwen te houden in jezelf en in het proces: dat je day by day hard werkt, zodat je er tegen de tijd van het pleidooi klaar voor bent.’
‘Toegegeven, ik heb geen normale work-lifebalance. In periodes van grote drukte kan ik wekenlang dag en nacht doorwerken. Mijn echtgenote vangt dat thuis op. We zijn een team, zo zorgen we voor rust en balans. Ik realiseer me dat jongeren van nu hun work-lifebalance veelal op een andere manier willen inrichten. Vaak kun je in de eerste jaren van je loopbaan heel hard werken, maar veranderen daarna je prioriteiten, bijvoorbeeld wanneer je kinderen krijgt. Het kan dan een flinke opgave zijn om een goede balans te vinden tussen werk en privé. Uiteindelijk maakt iedereen daarin zijn eigen keuzes. Welke vorm je daarvoor kiest maakt niet uit, zolang je maar een vorm vindt die werkt voor jou en in jouw thuissituatie.’
U voert alleen zaken waar u zelf achter staat. Andere advocaten maken de keuze om ook cliënten te vertegenwoordigen met wie zij het niet per se inhoudelijk eens zijn. Hoe kijkt u daar tegenaan?
‘Ik heb nog nooit een zaak gedaan waarvan ik dacht: ik ben het helemaal niet eens met wat hier gebeurt. Als de normen, waarden of aanpak van een cliënt niet stroken met mijn waarden, dan doe ik het niet. Maar iedere advocaat moet dat voor zich bepalen.’
‘Wel ben ik van mening dat advocaten niet alleen maar moeten polariseren en zaken op de spits moeten drijven. Soms is het immers juist in het belang van de cliënt om de zaak op te lossen in plaats van te procederen. Het mooie van de zaken die ik nu doe, is dat er onder de advocaten groot begrip is voor elkaar en elkaars positie. Je kunt het hartgrondig met elkaar oneens zijn, maar wel respectvol omgaan met de wederpartij.’
Welk advies heeft u voor de nieuwe generatie advocaten die nu de Beroepsopleiding Advocaten volgt?
‘Allereerst: leer het vak. Gebruik je stagetijd om je modus operandi te vinden en het vertrouwen in je eigen kunnen op te bouwen. Settel je in de advocatuur en zorg dat je de Beroepsopleiding goed afrondt. Dat vraagt nu al je energie. Leg eerst de basis, daarna kun je doorbouwen.’
‘Ontdek ook in welk rechtsgebied je je wilt specialiseren. Voor wie wil je werken, en voor wie niet? Welke bijdrage wil je leveren aan de samenleving? Realiseer je dat het klimaatprobleem het grootste probleem is dat we als mensheid moeten oplossen. Het recht heeft raakvlakken met alles wat er de komende decennia gaat gebeuren. Advocaten in alle rechtsgebieden zullen daarmee te maken krijgen.’
‘En bedenk dat het recht in grote mate probeert om dat wat zwak is te beschermen. Net als een team, is ook de samenleving zo sterk als de zwakste schakel. We moeten de zwakkeren en kwetsbaren beschermen. Destructief gedrag ligt op de loer als we dat niet doen. Het recht vraagt een bepaalde mate van solidariteit onder elkaar. Advocaten vormen een deel van de samenleving dat de kennis en kunde heeft om een bijdrage te leveren aan ons gezamenlijke toekomstperspectief. De klimaatproblematiek is zó urgent dat we in de komende tien jaar het verschil móéten maken. Dus wees proactief en laat je geluid horen. Je kunt cliënten en zaken kiezen die tot verandering kunnen leiden.’
===
Advocaat-stagiairs die vanaf 2021 met de BA zijn gestart, kunnen in de DLO (hoofdpraktijk, onderwerp Procederen en presenteren) een video bekijken waarin Roger Cox in gesprek gaat met Natacha Harlequin en Christiaan Alberdingk Thijm. Zij bespreken welke onverwachte gebeurtenissen ter zitting kunnen voorkomen en hoe daarop te reageren.
Foto’s: Diana Berdun
